مسجد ایاصوفیه استانبول

استانبول بزرگ‌ترین شهر جهان است که در دو قاره آسیا و اروپا واقع شده است. جاذبه‌ های گردشگری فراوان استانبول آن را به یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری در کشور ترکیه به تبدیل کرده است. که همین امر امکانات و امنیت فراوانی را برای گردشگران مهیا کرده است. یکی از مهم‌ترین دیدنی‌ها برای مسلمانان و حتی غیر مسلمانان بدون شک مساجد تاریخی استانبول است که هر یک باورها و معماری‌های تاریخی در ادوار گذشته را به نمایش می‌گذارد. مسجد ایاصوفیه نیز یکی از این مساجد تاریخی در استانبول است که بسیاری از گردشگران آن را نماد کشور ترکیه می‌دانند که از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه به شمار می‌رود. بسیاری از کسانی که برای یک سفر توریستی به ترکیه و به ویژه استانبول برنامه ریزی می کنند، نمای مسجد ایاصوفیه استانبول را به عنوان تصویری معروف از این شهر در ذهن دارند و بسیاری ایاصوفیه را نماد ترکیه می دانند. مسجد ایاصوفیه که در منطقه سلطان احمد (مرکز شهر) استانبول قرار دارد، با قبه ها و مناره های بلندش، در تمام روزهای سال گردشگران و توریستها را به خود جذب می کند. ایاصوفیه که 1500 سال پیش به عنوان کلیسای بزرگ امپراتوری بیزانس ساخته شد و کلیسای هاجیا صوفیا نام گرفت، 900سال بعد، با فتح استانبول توسط نیروهای عثمانی، به دستور پادشاه عثمانی به مسجد تبدیل شد. اما این پایان کار نبود و با روی کار آمدن آتاتورک در ترکیه و اعلام رسمیت کشور جمهوری ترکیه به جای امپراتوری عثمانی، مسجد ایاصوفیه به موزه ایاصوفیه تبدیل شد.

تاریخچه مسجد ایاصوفیه استانبول:

یسای‌ ایاصوفیه‌ به دستور کنستانتین‌ دوم امپراطور بیزانس در سال‌ 360 میلادی بنا‌ شد‌. استانبول که در آن روزگار قسطنطنیه نام داشت، مرکز امپراتوری بیزانس بود. در سال‌ 404 میلادی آشوب‌ بزرگى‌ در قسطنطنیه‌ به وقوع پیوست و بخشى‌ از ایاصوفیه‌ که در آن زمان هاجیا صوفیا خوانده می شد، درآتش سوخت. در نتیجه بنای ایاصوفیه در قرن ششم میلادی دوباره بازسازی و افتتاح شد. در قرن پانزدهم میلادی پس از چندین سال جنگ میان مسلمانان و امپراتوری بیزانس، مسلمانان به فرماندهی سلطان محمد فاتح، پادشاه عثمانی پیروز شدند و توانستند قسطنطنیه را فتح کنند. بنا بر این قسطنطنیه، مرکز خلافت عثمانیان شد و اسلامبول نام گرفت و کلیسای هاجیا سوفیا به مسجد ایاصوفیه تبدیل شد. با برپایی جمهوری ترکیه به رهبری مصطفی کمال آتاتورک، اسلامبول به استانبول تغییر نام داد و مسجد ایاصوفیه، در دوره جدید به موزه ایاصوفیه تبدیل شد.مسجد ایاصوفیه که با نام‌های هاگیا صوفیا و حاجیا صوفیا نیز شناخته می‌شود یکی از پربازدیدترین دیدنی‌های استانبول و جهان از منظر هنر و تاریخ است. ایاصوفیه درحقیقت به معنای حکمت خدا است. 

مسجد ایاصوفیه با بیش از یک هزار و ۴۰۰ سال قدمت به عنوان یکی از تاریخی‌ترین بناهای موجود در استانبول شناخته می‌شود که زله‌ها، جنگ‌ها و تاریخ بسیاری را به خود دیده است. این بنای تاریخی که پیوندی میان مسیحیت و اسلام به شمار می‌رود، نه تنها به خاطر قدمت بلکه به خاطر معماری منحصربه‌فردش در ترکیه و حتی جهان شهرت دارد و سالانه میزبان گردشگران بسیاری از سراسر جهان است.

مسجد ایاصوفیه فعلی در حقیقت یک کلیسای بزرگ بوده که در سال‌های 532 تا 537 با نام کلیسای بزرگ شهر به دستور کنستانتین اول بنا شده است. این بنا توسط ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تکمیل شده است. این کلیسا دارای یک گنبد، کوزه مرمر، ایوان غربی و مدخل، سرسرای بالا، لژ مخصوص ملکه و درب مرمر بوده و جالب است بدانید که بسیاری از تزئینات همچون کوزه مرمر و ستون‌های این بنا از نقاط مختلف جهان آورده شده است. این کلیسا تا پیش از ساخت کلیسای جامع در سیویل به مدت یک هزار سال بزرگ‌ترین کلیسای جهان بوده است که دوران‌های تاریخی پر فراز و نشیب بسیاری را به خود دیده است.

پس از تصرف استانبول توسط عثمانی‌ها به دستور سلطان محمد دوم این کلیسا به مسجد ایاصوفیه استانبول تغییر کاربری داد که همین تغییر کاربری اثرات ویژه‌ای بر روی معماری آن گذاشته است. برای مثال پس از فتح توسط عثمانی‌ها، سلیمان اول دستور داد تا نقاشی‌ها و نگارگری‌های داخل ایاصوفیه را بپوشانند که نماز جمعه در آنجا خوانده شود. این بنا در طول تاریخ مورد هجوم و تخریب بسیاری قرار گرفته است و چندین بار بازسازی و ترمیم شده است. مشهورترین مرمت آن به دستور سلیم دوم توسط خواجه معمار سنان آغا، نابغه معماری دوران عثمانی صورت گرفته است. در این مرمت، نمادهای عصر اسلامی به این بنای تاریخی افزوده شد.

معماری مسجد ایاصوفیه استانبول:

این مسجد را با ارزش‌ترین اثر باقی‌مانده از دوره بیزانس در ترکیه می‌دانند که معماری شگفت‌انگیز رومیان را به ارث برده است. این بنا که حدود ۶ هزار متر مربع مساحت دارد، کاملا از آجر ساخته شده و با مرمر پوشانده شده است، ۱۰۷ ستون و ۹ درب دارد. بزرگ‌ترین درب اصلی این مسجد را برای ورود پادشاه با چارچوب برنزی و قاب مرمر طراحی کرده بودند.

در ساختار بنا تدبیر هوشمندانه‌ای برای هماهنگی طاق‌ها و ستون‌ها به کار رفته ‌است. ۴ ستون بزرگ از سنگ خارای مصری، ۴ طاق بالا را نگه داشته‌اند و گنبد بزرگ این مسجد بر روی آن‌ها قرار گرفته است. درحقیقت بسیاری از ویژگی‌های معماری حال حاضر این مسجد همچون گنبد، مناره، محراب، ستون‌ها و تزئینات قرآنی پس از تغییر کاربری به این مسجد اضافه شده است. گنبد ایاصوفیه از سطح زمین 55 متر ارتفاع دارد و قطر آن 31 متر است که از محبوب‌ترین نمادهای این مسجد برای گردشگران به شمار می‌رود. برخی ارتفاع بالای گنبد را نماد معلق بودن و نزدیکی به آسمان و خدا می‌دانند.

در تمامی فضاهای مسجد آیات قرآنی و خط عثمانی درکنار برخی تصاویر باقی‌مانده از حضرت مریم و حضرت عیسی (ع) دیده می‌شود. این مسجد همچنین کاشی‌کاری‌های مشهور بسیاری از زمان کلیسا بودن خود همچون سونو (حضرت مریم و مسیح)، مسیح و لوئی ششم، دو فرشته و … دارد که از شگفتی‌های این مسجد به شمار می‌رود.

این بنای تاریخی که از شاهکارهای معماری در استانبول نامیده می‌شود، ویژگی‌های معماری و تزئینات داخلی بسیاری دارد که قابل توصیف نیستند و تنها باید آن‌ها را با چشم دید. پس اگر قصد سفر به استانبول را دارید، حتما در فهرست دیدنی‌های خود نام این مسجد را اضافه کنید و از تماشای آن در هنگام نور آفتاب زمانیکه نور از پنجره‌های بی‌نظیر مسجد به درون می‌تابد، لذت ببرید.